Części mowy

1. Na rozgrzewkę

Jakimi częściami mowy są poszczególne wyrazy w podanym zdaniu? Które z nich odmieniają się przez przypadki, a które – przez osoby? Które z nich są nieodmienne?

Oj, ja i młodsza siostra wróciłyśmy wcześnie – chyba o osiemnastej.

Wykrzyknik: oj

Zaimek: ja

Spójnik: i

Przymiotnik: młodsza (odmienia się przez przypadki)

Rzeczownik: siostra (odmienia się przez przypadki)

Czasownik: wróciłyśmy (odmienia się przez osoby)

Przysłówek: wcześnie (nieodmienny)

Partykuła: chyba (nieodmienna)

Przyimek: o (nieodmienny)

Liczebnik: osiemnastej (odmienia się przez przypadki)

Przypomnienie

Części mowy dzielimy na odmienne i nieodmienne.

2. Ćwiczenie interaktywne – Posegreguj części mowy

czasownik
rzeczownik
przymiotnik
liczebnik
zaimek
przysłówek
spójnik
przyimek
wykrzyknik
partykuła

Odmienne części mowy

Nieodmienne części mowy

Poprawne odpowiedzi:

Odmienne: czasownik, rzeczownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek

Nieodmienne: przysłówek, spójnik, przyimek, wykrzyknik, partykuła

3. Przećwiczmy w praktyce

3. Wskaż, które z podanych zdań jest oficjalne, a które nieoficjalne.

a) „Już wkrótce w naszej szkole odbędzie się festyn, z którego dochód zostanie przeznaczony na zakup karmy dla psów i kotów z pobliskiego schroniska.”

b) „Słuchajcie, robimy w budzie festyn, a kasa pójdzie na żarcie dla bezdomnych psów i kotów.”

Zdanie a) jest oficjalne. Użyto w nim starannego, formalnego języka („odbędzie się festyn”, „dochód zostanie przeznaczony”, „pobliskiego schroniska”).

Zdanie b) jest nieoficjalne. Świadczy o tym potoczne słownictwo („robimy w budzie”, „kasa pójdzie na żarcie”).

12. Odczytaj tekst, zastępując znaki zapytania odpowiednimi formami podanych przydawich.

dobra, szybka, pyszna, wysoko

W szkole odbyły się dzisiaj zawody lekkoatletyczne na 1000 metrów. (?) pobiegł Piotr Sprinter – jego wynik to 3 minuty i 30 sekund. Nieco (?) niż reszta spisał się Konrad Biegalski – czas jaki uzyskał, to 3 minuty i 36 sekund. Bardzo emocjonujące okazały się zawody w skoku wzwyż dziewcząt. Faworytka Katarzyna Żyrafska skoczyła (?), bo aż 123 centymetry, ale (?) okazała się Agata Sowa – pokonała po porzeczce zawieszoną na wysokości 125 centymetrów. (?) okazała się Cecylia Żyrafska – ustanowiła nowy rekord szkoły: 134 centymetry. Okazało się, że (?) wypadli uczniowie z klasy VI a, byli bezkonkurencyjni!

W szkole odbyły się dzisiaj zawody lekkoatletyczne na 1000 metrów. Szybko pobiegł Piotr Sprinter – jego wynik to 3 minuty i 30 sekund. Nieco wolniej niż reszta spisał się Konrad Biegalski – czas jaki uzyskał, to 3 minuty i 36 sekund. Bardzo emocjonujące okazały się zawody w skoku wzwyż dziewcząt. Faworytka Katarzyna Żyrafska skoczyła wysoko, bo aż 123 centymetry, ale lepsza okazała się Agata Sowa – pokonała po porzeczce zawieszoną na wysokości 125 centymetrów. Najlepsza okazała się Cecylia Żyrafska – ustanowiła nowy rekord szkoły: 134 centymetry. Okazało się, że najlepiej wypadli uczniowie z klasy VI a, byli bezkonkurencyjni!

4. Podsumowanie

Gratulacje! Co dziś powtórzyliśmy?

Podzieliliśmy części mowy na odmienne (czasownik, rzeczownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek) i nieodmienne (przysłówek, przyimek, spójnik, partykuła, wykrzyknik).
Przypomnieliśmy sobie, że odmienne części mowy zmieniają swoją formę w zależności od kontekstu w zdaniu (np. przez przypadki, osoby, liczby).
Utrwaliliśmy, że nieodmienne części mowy zawsze występują w tej samej formie.
Ćwiczyliśmy rozpoznawanie i stosowanie różnych części mowy w praktycznych zadaniach.

Pamiętaj, że świadome posługiwanie się częściami mowy to klucz do poprawnego i precyzyjnego wysławiania się po polsku!

Odmienne i nieodmienne części mowy